ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، یەکێکە لەو پەرتووکانەی کە (ئەکادیمیای هۆشیاری و پێگەیاندنی کادیران)ی سەر بە (ی. ن. ک)، لەپێناوی نووسینەوەی مێژووی یەکێتیی و یاداشت کردنی هەرچی زانیاری پەیوەست بەو حزبە و ئەندامەکانیان هەیە، لە ساڵی (٢٠١٣)دا لە چاپی داوە.
ئینسکلۆپیدیا، مانایەکی فراوانی هەیە و دەبێ هەموو زانیارییەکان بۆ نموونە سەبارەت بە بابەتەکە، ڕێکخراوەکە، پارتەکە یان وڵاتەکە بە وردی بگرێتە خۆ، بۆیە دەبوایە دەستەی نووسەرانی ئەو ئینسکلۆپیدیایە لەکاتی یاداشت کردنی مێژووی شەڕێک، داستانێک یان ژناننامەی شەهیدێک نەکەونە هیچ ناتەباییەک یان زانیارییەکان پێچەوانە و دژ بە یەک، هەروەها لە نووسینی مێژووەکاندا دەبوایە ڕۆژ، مانگ و ساڵەکان بە دروستی بنووسن نەک تەنیا ساڵەکە دیاری بکەن! ئینسکلۆپیدیا بەهیچ جۆرێ نابێ زانیاری نادروست و گوماناوی بگرێتە خۆ، بۆ نموونە لە شوێنێک هاتووە کە کەسانێک بە نامە پەیوەندی ڕێکخستنیان بە نەوشیروان مستەفا ئەمین یان جەلال تاڵەبانی هەبووە، ئەوە بۆ من وەکو ئەوەیە کە هەندێ لە سەرکردە و بەرپرسە حزبییەکان بانگێشەی ئەوەیان دەکرد کە چەند سەرکردەیەکی سەربازی، ئەمنی و ئیستخباراتی حکومەتی ئێراق، سەرۆکجاش و فەرماندەی مەفرەزە خاسەیەک پەیوەندی نهێنییان لە ڕێگای ئەوانەوە بە شۆڕش و هێزی پێشمەرگەی کوردستانەوە هەبووە، کە هەردوو پەیوەندییەکە گوماناوین و جێگەی باوەڕ نینبە.
ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، دەبوایە مێژووی دامەزراندن، گەشەکردنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و باڵەکانی ناو یەکێتیی و ئەو قۆناغانەی کە ئەو لایەنە پێیدا تێپەڕیوە، لە لاپەڕەکانی سەرەتادا بەپێی مێژوو تۆمار بکردایە، ئەویش لەبەر دوو هۆکار. هۆکاری یەکەم، ئەم پەرتووکە وەکو سەرچاوەیەکی دۆکۆمێنتی و ئەرشیڤی تەنیا بۆ ئەمڕۆکە نەنووسراوەو دەبوایە بیر لە چەندان نەوەی داهاتوو و سەدان ساڵی دیکە بکرابایەوە کە دەبووە کار ئاسانی بۆ ناساندنی (ی. ن. ک) لە دواڕۆژدا، چونکە نەوەی نوێ و داهاتوو مێژووی (ی. ن. ک) نازانێ. هۆکاری دووەم، ئەم پەرتووکە تەنیا بۆ کورد نەنووسراوە، لەوانەیە لە داهاتوودا بۆ چەندان زمان وەربگێڕدرێت یان چەندان توێژەری وڵاتان و نەتەوەی جیاجیا بیانەوێ وەکو سەرچاوەیەک بۆ نووسینەوەی بەشێکی مێژووی خەباتی ڕزگاریی نیشتمانیی کوردستان و مێژووی کورد و شۆڕشی کوردستان بەکاری بهێنن!
دوای چاو پیاخشاندن و خوێندنەوەی بەشێک لە بابەتەکان، چەند تێبینی و سەرنجێکم لا دروست بوو لەگەڵ بەدیکردنی چەند هەڵەیەک، کە لە خوارەوەدا بەگوێرەی ڕیزبەندی لاپەڕەکان دەست نیشانیان دەکەم و دواتریش تێبینی و سەرنجەکانم دەخەمە ڕوو و هەڵەکان ڕاست دەکەمەوە.
ل١٨/ لە بابەتی (ڕێکخراوی ئاڵای شۆڕش)دا هاتووە: (لە کۆنفرەنسی سێیەمی کۆمەڵە کە لە تەموزی ساڵی ١٩٨٤ لە هەواری کانی سێوی مێرگەپان لە بناری چیای پیرەمەگرون بەسترا، ناکۆکییەکان تەقینەوەو لایەنگرانی ڕەوتەکە کۆنفرەنسیان بەجێهێشت، بەڵام بەهۆی ناوبژییەوە، بۆ ڕۆژی دواتر گەڕانەوە ناو کۆنفرەنسەکە. بەپێی تەرازووی هێز لەناو کۆنفرەنس، باڵی سکرتێر زاڵ بوو بەسەر کۆنفرەنسدا، بەڵام باڵەکەی تر کەمینەیەکی بەرچاوی پێکدەهێنا. لە سەرجەمی ٢٨٧ ئەندامی کۆنفرەنس ١٢٧ ئەندام لەکاتی تەقینەوەی ناکۆکییەکاندا کۆنفرەنسیان بەجێهێشت و بەم پێیە ڕێژەیان ٤٤% ئەندامانی کۆنفرەنس بوو. بەڵام لە پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرکردایەتیدا باڵی سکرتێر سەرکەوتنی بەرچاوی بەدەستهێناو لە سەرجەمی ٧ کورسیی سەرکردایەتی ٤ کورسیی بەدەستهێنا، باڵەکەی تر تەنها یەک کورسیی بەدەستهێنا. دوو کورسییەکەی تر بەر هێڵی مامناوەنجی ناو کۆمەڵە کەوتن).
بەگوێرەی ئەم نووسینەی سەرەوە کە نووسراوە گوایە باڵەکەی تر تەنیا یەک کورسی بەدەست هێناوە، دەبێ مەبەستیان لە خاوەن کورسییەکە مەلا بەختیار بێ، کە ناوبراو لەم کۆنفرانسەدا دەنگی پێویستی نەهێناو دەرنەچوو! بۆ سەلماندنی دەرنەچوونی مەلا بەختیار پەنا دەبەمە بەر دوو بەڵگە:
یەکەمیان: لە لاپەڕەکانی (٩٩-١٠٠)دا لە ژیاننامەی مەلا بەختیار (حیکمەت محەمەد کەریم)دا، بەهیچ شێوەیەک باسی ئەوە نەکراوە کە مەلا بەختیار لە کۆنفرانسی سێیەمی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان بووە بە ئەندامی کۆمیتەی سەرکردایەتی، ئەوەش ئەوە دەسەلمێنێ کە خۆیشی باوەڕی بەو دەرچوونە نەبووە کە ئینسکلۆپیدیا نووسیوێتی، سەرەڕای ئەوەی کە شانسی دەرچوونی ناوبراو لە شانسی کاندیدەکانی دیکەی هەڵگری بیروباوەڕی ئاڵای شۆڕش زۆر زیاتر بوو. بەڵکو لەم ژیاننامەیەدا نووسراوە: (ساڵی ١٩٨٤ ناکۆکییەکانی لەگەڵ سکرتێری کۆمەڵە نەوشیروان مستەفا گەیشتنە لوتکەو لەکۆنفرەنسی سێیەمی کۆمەڵە لەهەواری کانی سێوی مێرگەپان ڕابەرایەتی باڵێکی بەرهەڵستکاری کرد. پاش کۆنفرەنسەکە ڕێکخراوێکی بەناوی ئاڵای شۆڕش دامەزراندو ئەم ڕێکخراوەی بەدرێژەپێدانی بیرو ڕێبازی شاسوار جەلال دانا).
دووەمیان: ئەوەی شایەنی باسە، دوای جیاکردنەوەی دەنگەکان مەلا بەختیار دەنگی پێویستی نەهێنا چونکە هەر کاندیدێک دەبوایە زیاتر لە نیوەی ژمارەی دەنگی ئەندامانی کۆنفرانس بهێنێت ئەگینا بۆی نەبوو ببێتە ئەندامی سەرکردایەتی، کە ئەم مەرجە مەرجی سەرەکی نەوشیروان مستەفا بوو سەپاندی لەپێناوی ئەوەی کەمترین ژمارە لە لایەنگرانی مەلا بەختیار و سالار عەزیز دەنگی پێویست بهێنن، یان هیچ کەسیان دەرنەچن!
وەلێ بۆ بێدەنگ کردنی مەلا بەختیار و هەر لەسەر پێشنیاری نەوشیروان مستەفا بڕیار درا کە مەلا بە تەسکیە بکرێت بە ئەندامی سەرکردایەتی کۆمەڵە، کەچی مەلا بەختیار لەبەردەم تەواوی ئەندامانی کۆنفرانس هەڵسایەوەو سەرەتا سوپاسی ئەو کەسانەی کرد کە دەنگیان پێ دابوو (ئەوەی لە بیرم بێ وابزانم ١٣٢ دەنگی هێنا)، دواتریش بە گۆڕی شەهید ئارام و هەموو شەهیدانی کوردستان سوێندی خوارد کە ئەو پێشنیارە پەسەند ناکات و هەرگیز نایەوێت بە تەسکیە ببێتە ئەندامی سەرکردایەتی کۆمەڵە. پشکۆ نەجمەدین، باسی ئەوەی کردووە کە مەلا بەختیار بەشداری یەکەمین کۆبوونەوەی سەرکردایەتی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستانی کردووە لە کۆتایی ساڵی (١٩٨٤)دا؛ (پشکۆ نەجمەدین، ئەزموون و یاد ئاڵای شۆڕش و حیکایەتەکانی زیندان، بەرگی یەکەم و دووەم، چاپی سێیەم، ٢٠١١، ل٢٠٧).
پێدەچێت ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، شەهید ئازاد هەورامی و ملازم عومەری بە هێڵی مامناوەنجی هەژمار کردبێ و چوارەکەی دیکەش بە باڵێ نەوشیروان.
لە هەڵبژاردنی سەرکردایەتی (٨) کەس دەرچوون بە مەلا بەختیارەوە نەک (٧) کەس، کە ئەمانەی خوارەوە بوون:
ئازاد عەبدولمەجید عەبدولغەفار (ئازاد هەورامی)
جەبار فەرمان عەلی
حکمەت محەمەد کەریم خانەقینی (مەلا بەختیار)
عومەر عەبدولڵا (ملازم عومەر)
فەرەیدون عەبدولقادر
قادر حاجی عەلی
کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی
نەوشیروان مستەفا ئەمین
ل٥١-٥٢/ لە بابەتی (تیۆری بەعیراقیکردنی شۆڕش)دا سەبارەت بەناوی ئێزگەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان هاتووە: (ساڵی ١٩٧٩ یەکێتی وەک پابەندبوونێک بەسیاسەتی بەعیراقیکردنی شۆڕش، ناوی ئێزگەکەی لەدەنگی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە بۆ دەنگی شۆڕشی عیراق گۆڕی و ئەم ناوە تا ئەیلولی ١٩٨٣ بڕی کرد، کاتێک کە ناوەکە کرا بە دەنگی گەلی کوردستان. تاکە ڕایەڵەی نەپچڕاو لەگەڵ تیۆری بەعیراقیکردنی شۆڕش، ناوی ئێزگە بوو کە هەر بەناوی دەنگی شۆڕشی عیراقەوە مایەوە. بەڵام لەئەیلولی ١٩٨٣ لەکۆبوونەوەکانی کۆمیتەی سەرکردایەتی یەکێتی لە گوندی بالیسان، ئەم تاکە ڕایەڵەش پچڕاو ناوی ئێزگە لەدەنگی شۆڕشی عیراقەوە کرا بەدەنگی گەلی کوردستان). هەر سەبارەت بە ئێزگەکە، لە لاپەڕەکانی (١١٩-١٢١)دا لە بابەتی (دەنگی گەلی کوردستان - ڕادیۆ)دا هاتووە: (پاش پچڕانی وتووێژی نێوان یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و حکومەتی عیراق لە ١٥ی کانونی دووەمی ١٩٨٥، لەسەرەتای مانگی شوباتدا حکومەتی عیراق تەشویشی خستە سەر پەخشی ڕادیۆ. هەر لەو ماوەیەدا ناوی ئێزگە گۆڕاو بووە دەنگی گەلی کوردستان).
لەم دوو بابەتەی سەرەوەدا، گۆڕینی ناوی ئێزگەکە دەگەڕێننەوە بۆ دوو ساڵی جیای (١٩٨٣) و (١٩٨٥)، کە ئەوەی دووەمیان بەڕاست دەزانم، واتە گۆڕینی ناوی ئێزگەکە بۆ ئێزگەی دەنگی گەلی کوردستان لە ساڵی (١٩٨٥) بووە، نەک گوایە لە کۆبوونەوەی کۆمیتەی سەرکردایەتی یەکێتیی لە گوندی بالیسان لە ساڵی (١٩٨٣)دا بڕیاری گۆڕینی ناوەکەی درابێ. بە بۆچوونی خۆم، دەبوایە لیژنەیەکی پێداچوونەوە هەبوایە بۆ ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، لەپێناوی لابردنی هەڵەی لەم جۆرەی سەرەوە، کە یەکێکە لە کەمتەرخەمی و هەڵەکانی دەستەی نووسەران!
ل٧٧-٨٠/ لە ژیاننامەی جەلال تاڵەبانی لە لاپەڕە (٧٨-٧٩)دا نووسراوە: (ساڵی ١٩٦٤ پاش ئاگربڕی نێوان شۆڕش و حکومەتی عەبدولسەلام عارف کە توانیبووی کودەتا بکاو بەعسییەکان لەسەر کار لادا. قەیرانی ناوخۆی پارتی دیموکراتی کوردستان لەنێوان باڵی مەلا مستەفا بارزانی و باڵی مەکتەبی سیاسی بەسەرکردایەتی برایم ئەحمەد دەستی پێکرد. تاڵەبانی پشتگیریی لەباڵی مەکتەبی سیاسیی کرد. پاش ئەوەی کە هێزەکانی بارزانی پەلاماری هێزەکانی مەکتەبی سیاسییان دا لەماوەت، هێزەکانی مەکتەبی سیاسی کشانەوە بۆ ناو ئێران و لەهەمەدان گیرسانەوە. پاش ماوەیەک باڵی مەکتەبی سیاسی گەیشت بەڕێککەوتنێک لەگەڵ مەلا مستەفاداو ئەندامەکانی دەستبەرداری هەموو لێپرسراوەتییەکانیان بوون و وازیان لەهەڵسوڕانی سیاسییان هێنا. بەڵام پاش زیادبوونی گوشار لەسەر باڵی مەکتەبی سیاسی و پەرەسەندنی مەترسیی لەناوبردنی ئەندامەکانی، باڵی مەکتەبی سیاسی لەساڵی ١٩٦٦دا گەیشت بەڕێککەوتنێک لەگەڵ حکومەتی عیراقدا کە بەهۆیەوە حکومەت ئازادیی هەڵسوڕانی سیاسیی ئاشکرای لەشارەکاندا بەباڵی مەکتەبی سیاسی داو مافی پێکهێنانی هێزی چەکداریشی بۆ سەلماند).
سەرپەرشتیار و نووسەرانی ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، نەدەبوایە بەهیچ شێوەیەک ئەم سێ بۆ چوار دێرەی سەرەوە کە هێڵێکم بەژێردا کێشاوە بخەنە ناو ئینسکلۆپیدیا، چونکە ئەمە لەلایەک بەڕەوایی کردنی ناپاکی کردنە لە نەتەوەو نیشتمان و بە ئاسایی هەژمار کردنی چوونە پاڵ سەنگەری دوژمنە لەدژی هاونەتەوەو ئامانجی سەرەکی کورد لە گەییشتن بە مافە ڕەواکانی خۆی وەکو هەر نەتەوەیەکی ژێدەست! لەلاکەی دیکەشەوە بە ڕەوایی کردنی کلتوری جاشێتی و نۆکەرێتی کردنە بۆ داگیرکەرانی کوردستان و دوژمنانی کورد! دواتر ئەوە تێکەڵ کردن و بەیەکەوە گرێدانی ناپاکی کردن، جاشێتی و مێژووی باڵی مەکتەبی سیاسییە بە خەبات و مێژووی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، کە هەردەم لە سەرەتای دەست پێکردنەوەی شۆڕشی نوێ لە ساڵی (١٩٧٦)ەوە ئەندامانی سەرکردایەتیی، ئەندام و لایەنگرانی هەرسێ باڵەکەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان (کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان، بزووتنەوەی سۆسیالیستی کوردستان و هێڵی پان)، خۆیان بە سێ ڕێکخراوی نوێی ناو یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و جیا لە باڵی ماکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان و جەلالی (٦٦) بە خەڵک دەناساند!!!
ل٨٤/ لە بابەتی (جەوهەر حوسێن ئەحمەد)دا هاتووە: (لەو شەڕەدا کە ١٤ پێشمەرگەی تێدا شەهید بوو، بە برینداری کەوتە دەستی جاشەکان و دواتر ڕادەستی سەربازەکان کرد. لە ٩ی ئایاری ساڵی ١٩٨١ لە بەندیخانەی موسڵ لە سێدارە درا). کەچی لە لاپەڕە (١٦٩)دا لە بابەتی (شەڕی شۆراو)دا وا باسی ئەم شەڕە کراوە: (١٥ پێشمەرگە شەهید بوون، پێشمەرگەیەکیش بە برینداری بەدیل گیراو دواتر لە سێدارە درا. شەهیدەکان ئەمانەن: نەجمەددین عوسمان قادر کەرکوکی، نەوزاد محەمەد ئەمین حسێن، فاتیح حەمە سەعید سەنگاوی، بێستون باڕۆیی، حسێن عەبدوڵڵا محەمەد دڵگەیی، عەدنان عەلی محەمەد، شەریف سابیر کونە کۆتری، نورەدین ڕەشید (نوری ساڵەیی)، ڕەمەزان مستەفا کانی مستەفایی، جەبار فایەق مەجید پونگەڵەیی، قادر حسێن ئەحمەد شاحەسەنی، نوری محەمەد عەلی (مەلا نوری)، جەوهەر حسێن ئەحمەد هەشەزینی، عەلائەدین عەبدولکەریم محەمەد، عومەر بایینجانی، ئەرکان قادر چراغە ڕووتەیی).
دەستەی نووسەرانی ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، دیسان لێرەدا لە دوو لاپەڕەی جیادا سەبارەت بە شەڕی شۆراو، جارێک ژمارەی شەهیدەکانیان بە (١٤) شەهید و لە جاری دووەمدا ژمارەکەیان بە (١٥) شەهید ناوبردووە، لەگەڵ بەدیل گرتنی پێشمەرگەیەک بە برینداری، کە دواتر لە ڕێکەوتی (٩/٥/١٩٨١)دا لە زیندانی سێدارەی زیندانی موسڵ لە سێدارە دراوە.
هەندێ کەموکوڕی لە ناوی پێشمه‌رگه شه‌هیده‌کان دەبینم، بۆیە لە خوارەوەدا ناوەکانیان دەنووسم کە ئه‌مانه‌ن: (خالید محه‌مه‌د ئه‌مین (بێستون باڕۆیی)، فه‌رمانده‌ی که‌رت. نوری محه‌مه‌د عه‌لی (مه‌لا نوری)، ڕابه‌ر سیاسی که‌رت. ئه‌رکان ئه‌مین قادر (ئه‌رکان چراغه‌ڕووته‌یی). جه‌بار فائیق مه‌جید (جه‌بار پونگه‌ڵه‌یی). حوسێن عه‌بدولڵا محه‌مه‌د (حوسێن دلکه‌یی). ڕه‌مه‌زان مسته‌فا که‌ریم ناسراو به (ڕه‌مه‌زان مستەفا کانی مسته‌فایی). شه‌ریف سابیر که‌ریم ناسراو به (شه‌ریف کونه‌کۆتری). عه‌دنان عه‌لی محه‌مه‌د ناسراو به (عه‌دنان که‌رکوکی). عه‌لائه‌دین عه‌بدولکه‌ریم محه‌مه‌د (دکتۆر عه‌لائه‌دین). عومه‌ر حه‌مه‌دئه‌مین ڕه‌زا (عومه‌ر باینجانی). فایتح حه‌مه‌سه‌عید محه‌مه‌د (فاتیح سه‌نگاوی). قادر حوسێن مستەفا (قادر شاحه‌سه‌نی). نه‌جمه‌دین عوسمان قادر ناسراو به (نه‌جمه‌دین که‌رکوکی). نه‌وزاد محه‌مه‌د ئه‌مین حه‌سه‌ن (نه‌وزاد ته‌کێیی). نوره‌دین ڕه‌شید ناسیح (نوری ساڵه‌یی). جه‌وهه‌ر حوسێن ئه‌حمه‌د (جه‌وهه‌ر هه‌شه‌زینی)، ئه‌وه‌یان به‌دیل گیرا و له هه‌یئه خاسه‌ی که‌رکوک فه‌رمانی له سێداره‌دانی بۆ ده‌رچوو، دواتر له ڕێکه‌وتی (9. 5. 1981)دا له شاری موسڵ له سێداره درا؛ سەرچاوە: (دەرسیم دیبەگەیی، ئینسکلۆپیدیای تۆمەتبارانی شاڵاوی ئەنفال لە باشووری کوردستان).
ئەم پۆلە پێشمەرگەیەی کە لە ڕۆژی (17. 11. 1980) له شاخی شۆراو شەهید کران و یەکێکیشیان بەدیل گیراو دواتر لە سێدارە درا، بەدەستی ئەم سەرۆکجاش و فەرماندەی مەفرەزە خاسانە شەهید کران کە ئەمانەن: جاشەکانی ته‌حسین شاوه‌یسی فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌تی (50)ی ئیستخباراتی شیمالی، قادر فەرەج عەبدولڵا (قاله فه‌ره‌ج)ی فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی (49)ی سه‌ر به ئیستخباراتی شیمالی، عاسی حه‌مه ڕه‌ئوف تۆفیق فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌ت، محەمەد حەسەن ئەحمەد قەرەوەیسی ناسراو بە (حه‌مه‌ی حه‌سۆل)، فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌تی ژمارە (٥٥)، حه‌مه‌ی شێخ حه‌سه‌نی به‌فراو له‌گه‌ڵ عومه‌ر ئه‌سعه‌د ئاغجه‌له‌ری فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌تی؛ سەرچاوە: (دەرسیم دیبەگەیی، ئینسکلۆپیدیای تۆمەتبارانی شاڵاوی ئەنفال لە باشووری کوردستان).
ل١٠٣/ لە باسی ژیاننامەی (خدر عومەر سوور)دا نووسراوە: (لە ساڵی ١٩٨١ لە پەیمانگای مامۆستایان لە هەولێر وەرگیرا. ساڵی ١٩٨٤ بوو بە مامۆستا لە گوندی سیاوی ناوچەی شەمامک لە دەشتی هەولێر. ساڵی ١٩٨٤ فەرمانی گرتنی لەلایەن دەزگای ئەمنەوە دەرچوو، بەڵام خۆی بەدەستەوە نەداو پەیوەندی بە هێزی پێشمەرگەوە کرد).
لە ساڵی (١٩٨١)دا لەگەڵ خدر عومەر سوور بەیەکەوە لە پەیمانگای پێگەیاندنی مامۆستایانی هەولێر وەرگیراین و لە ساڵی (١٩٨٢)دا تەواومان کرد. دواتر لە (١/١٢)ی هەمان ساڵ وەکو مامۆستا دامەزراین، ئەو لە گوندی (سیاو)ی سەر بە قوشتەپە و منیش لە گوندی (خەتێ)ی دۆڵی بالیسان کە سەر بە شارۆچکەی خۆشناو (هیران) بوو.
خدر عومەر سوور، دوای دەرچوونی کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی لە (١٥/٩/١٩٨٤)دا بوو بە سەرپرشتیار و بەرپرسی ڕێکخراوی هەولێری کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان و لە کۆتایی ساڵی (١٩٨٤)دا یان سەرەتای ساڵی (١٩٨٥)دا وەکو لە دایکبووانی ساڵی (١٩٥٣) بانگکرا بۆ سەربازی و نەچوو بۆ خزمەتی سەربازی و بۆ ماوەی نزیکەی دوو تا سێ مانگێک لە شار مایەوەو ئیشوکارەکانی ڕێکخراوی دەکرد، پاشان چووە دەرەوەو پەیوەندی بە هێزی پێشمەرگەوە کرد.
ل١١٨-١١٩/ لە بابەتی (شەڕی دەشتێو)دا بەمشێوەیە نووسراوە: (لەم شەڕەدا سەعدی عەزیز ئەندامی سەرکردایەتیی بزووتنەوەی سۆسیالیست و ئەندامی کۆمیتەی سەرکردایەتیی یەکێتی و فەرماندەی هەرێمی ٨ی دەشتی هەولێر و فاروق سدیق ئەندامی پێشکەوتووی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان و ڕابەری سیاسیی هەرێمی ٨ی دەشتی هەولێر و یانزە پێشمەرگە شەهید بوون. پێشمەرگە شەهیدەکان ئەمانەن: فەرەج قادر، فەریق هەمزە، جەبار ئیسماعیل، عوسمان باوە، عەزیز باپیر، سامی عوبێد، سەباح جەمیل، ئەحمەد محەمەد ئەمین، ئەحمەد محەمەد، شاهین عیززەدین و تاهیر حەمەد کە هەموویان خەڵکی هەولێرن. هەروەها ئەم پێشمەرگانە بەدیل گیران: جەعفەر ئەسوەد، حسێن عەبدولڕەحمان، جەواد کەریم و کەمال واحید کە هەموویان خەڵکی کۆیە بوون و پاشان لە ٢١ی حوزەیراندا لە زیندانی موسڵ لە سێدارە دران).
لە شەڕی (دەشتێو)دا (١٤) پێشمەرگە شەهید بووینە نەک (١٣) وەکو لە ئینسکلۆپیدیای (ی. ن. ک)دا هاتووە، هەروەها (٥) پێشمەگە بەدیل گیراون نەک (٤). ئینسکلۆپیدیا، ناوی عەزیز باپیر (عەزیز باپیر گۆمەشینی) بە شەهید بردووە، کەچی لە ڕاستیدا ئەو یەکێک بووە لە (٥) دیلەکان، بەڵام لەبەر ئەوەی تەمەنی لە (١٨) ساڵ کەمتر بووە بۆیە سزای (٢٠) ساڵ زیندانی بۆ دەرچووەو پاشانیش بەر لێبووردنی گشتی ڕۆژی (١٦/٧/١٩٧٩) کەوتووە. کەواتە ئینسکلۆپیدیا، تەنیا ناوی (١٢) شەهیدی نووسیوە و دوو ناوی نەنووسیوە.
هەروەها هەموو شەهیدەکان خەڵکی هەولێر نین، چونکە شەهید شاهین جومعە عەبدولڵا خەڵکی پردێ - کەرکوکە، کە هەم ناوی باوکیشی بەهەڵە بە (عیززەدین) نووسراوە. ناوی شەهیدێکی دیکەش بە فەرەج قادر هاتووە، کە ناوە ڕاستییەکەی فەرخ قادر ئەحمەدە.
شەهیدەکانی شەڕی دەشتێو ئەمانەن: سەعدی عەزیز محەمەدئەمین ئەندامی سەرکردایەتی و فەرماندەی هەرێمی هەشتی هەولێر، ئەحمەد حەمە کەریم بابەکر جاف ناسراو بە ئەحمۆ چەمرگەیی (١٩٥٦/ کۆیە/ گورزە)، ئەحمەد محەمەدئەمین حەمەد خدر گەڵاڵی (١٩٥٣/ کۆیە/ چەمرگە)، تاهیر محەمەد عەلی ڕەحمان سوورچی (١٩٥٥/ گاوەرە/ دیبەگە)، جەبار ئیسماعیل گۆمەشینی (کۆیە)، حەمە حەمەدئەمین سکتانی (کۆیە)، سامی عوبێد، سەباح جەمیل چەمرگەیی (کۆیە)، سەباح جەمیل ئەحمەد محەمەد بڵباس (١٩٤٨/ هەولێر/ کۆیە/ چەمرگە)، شاهین عەزیز جومعە عەبدولڵا شوانی (١٩٥٥/ کەرکوک/ پردێ)، عوسمان ئەحمەد حەسەن باوە (باوەقوب)، فاروق سدیق ئیبراهیم خەلیل هەولێری ڕابەری سیاسی هەرێمی هەشت، فەرخ قادر ئەحمەد (قەراج/ مەخمور)، فەریق هەمزە ساڵەیی (کەرکوک/ پردێ/ سەربیر).
چوار پێشمەرگە لە سێدارە دراوەکانیش ئەمانەن: (جه‌عفه‌ر ئه‌سوه‌د ئه‌حمه‌د میکائیل (١٩٥٢/ هه‌ولێر/ کۆیه)، فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه، جه‌واد که‌ریم مه‌حمود خدر گۆمه‌شینی (هه‌ولێر/ کۆیه)، حوسێن عه‌بدولڕه‌حمان سه‌عید گۆمه‌شینی (هه‌ولێر – کۆیه) و که‌مال واحێد مه‌حمود به‌رزنجی (١٩٥١/ هه‌ولێر/ کۆیه/ گۆمه‌شین)ی، کە له ڕێکەوتی (٢١/٦/١٩٧٨)دا له موسڵ له سێداره دراون.
ل١٨٠/ لە بابەتی (شەڕی شێنێ)دا هاتووە: (شەڕێکە لەنێوان هێزێکی هاوبەشی پێشمەرگەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و حزبی سۆسیالیستی یەکگرتووی کوردستان و نێوان ژمارەیەکی زۆری جاشەکان لە بەرزاییەکانی سەر شێنێ و قوتەی چیای مامەندە لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٠. لە هێزی پێشمەرگە، چوار شەهید هەبووە، یەکێکیان شەهیدی یەکێتییە، ئەوانی تر شەهیدی حزبی سۆسیالیستن). کەچی لە لاپەڕەکانی (٢٦٥-٢٦٦)دا لە بابەتی (شەڕی مامەندە)دا هاتووە: (شەڕێکە لەنێوان سوپای عیراق و جاشەکان لەلایەک و هێزی پێشمەرگە لەلایەکی ترەوە لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٠دا کە یەکەم ڕۆژی جەژنی قوربان بوو. پێشمەرگەکانی یەکێتی و حزبی سۆسیالیستی یەکگرتووی کوردستان بەرەنگاری هێرشەکە بوونەوەو تێکیان شکاند. دوژمن ژمارەیەکی زۆر کوژراوو برینداری لێ کەوت و لە هێزی پێشمەرگەش ٥ پێشمەرگە شەهید بوون، یەکێکیان پێشمەرگەی حیزبی سۆسیالست بوو).
لە شەڕی (شێنێ)دا جاشەکانی سەرۆکجاش عه‌باس بایز باڵو ئاغا، فەرماندەی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌تی ژماره (9)ی سه‌ر به ئیستخباراتی قه‌ڵادزێی و دواتریش سه‌رۆکجاشی فه‌وجی (91)ی جاشە سووکەکان، له ڕۆژی (19. 10. 1980)دا له هێرشێکدا بۆ سه‌ر سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان له شاخی مامه‌نده، پێنج پێشمه‌رگه‌ی یه‌کێتیی به‌ناوه‌کانی مسته‌فا سه‌عید محه‌مه‌د زۆراب پێنجوێنی فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه له هه‌رێمی یه‌ک، غه‌فور ئیسماعیل ناسراو به غه‌فور جورجه، ڕه‌شید گه‌ڵاڵی (مامە ڕەشە گەڵاڵی) خه‌ڵکی گوندی ئه‌وڵاقوتی گه‌رمیان، حه‌مه خالید و مامۆستا محەمەد ڕانیەیی، له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه‌یه‌کی حزبی سۆسیالیستی یه‌کگرتووی کوردستان به‌ناوی عه‌بدولڵا قادر شێنه‌یی، شه‌هید دەکەن، له هه‌مان کاتدا بریندارکردنی دوو پێشمه‌رگه‌ی یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان به‌ناوه‌کانی عه‌بدولڕه‌حیم (عه‌بدولڕه‌حیم عه‌بدولڵا عه‌بدولڕه‌حیم سه‌نگه‌سه‌ری، که دواتر گه‌یشته پله‌ی ئه‌ندامی مه‌کته‌بی عه‌سکه‌ری و له ڕێکه‌وتی 29. 5. 1987دا له هێرشکردنه سه‌ر باره‌گای جه‌یش شه‌عبی و جاشان له شارۆچکه‌ی ته‌قته‌ق شه‌هید بوو)، لەگەڵ محه‌مه‌د حاجی مه‌حمودی فه‌رمانده‌ی هه‌رێمی یه‌کی ئه‌وکاتی یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان، کە دواتر چووه ڕیزه‌کانی حزبی سۆسیالیستی یه‌کگرتووی کوردستان و ئێستاکه سکرتێری گشتیی حزبی ناوبراوه؛ (دەرسیم دیبەگەیی، ئینسکلۆپیدیای تۆمەتبارانی شاڵاوی ئەنفال لە باشووری کوردستان).
ل١٩٣-١٩٤/ لە باسی ژیاننامەی شەهید (عەبدولڕەحیم عەبدوڵڵا عەبدوڕەحیم)دا، سەبارەت بە داستانی گرتنی تەقتەق، نووسراوە: (لە ئۆپراسیونی گرتنی شاری تەقتەق لە شەوی ٢٧ لەسەر ٢٨ی ئایاری ساڵی ١٩٨٧، نەخشەکە وابوو کە هێزی پێشمەرگە لە دوو قۆڵەوە هێرش بکا، لە قۆڵێکەوە بۆ گرتنی تەقتەق بە سەرپەرشتیی لێپرسراوی مەڵبەندی سێ کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی و لە قۆڵێکی ترەوە بۆ گرتنی بنکەی جەیش شەعبیی تەقتەق بە سەرپەرشتیی عەبدولڕەحیم).
داستانی گرتنی شارۆچکەی تەقتەق لەو مێژووە نەبووە کە ئینسکلۆپیدیای (ی. ن. ک) نووسیوێتی، بەڵکو له شه‌وی (٢٩/٣٠-٥-١٩٨٧)دا بووە لەلایەن هێزێکی گه‌وره‌ی هاوبه‌شی مه‌ڵبه‌نده‌کانی (٢+٣)ی یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان، کە پێکهاتبوو له زۆربه‌ی تیپه‌کانی ئه‌و دوو مه‌ڵبه‌نده له‌پێناوی ئازادکردنی شارۆچکه‌ی ته‌قته‌ق و گرتنی سه‌ربازگه‌ی قه‌ڵاته‌ی ته‌قته‌ق که باره‌گای فه‌وجێکی سوپای میللی (الجیش الشعبي) تێدابوو. لەو هێرشەدا تەنیا ڕه‌بیه‌ی سه‌ر پرده‌که و مونه‌زه‌مه‌ی به‌عس نەگیران، چونکە چه‌ند سه‌رۆکجاشێکی کورد له نێویاندا ئه‌سوه‌د ته‌قته‌قی فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌تی و جاشه‌کانی په‌نایان بردبووه به‌ر ئه‌و دوو شوێنه و شەڕی پێشمەرگەیان کرد. له ئه‌نجامی به‌ره‌نگاری سه‌ختی جاشه‌کانی ئه‌سود و پیاوانی ڕژێم له‌م دوو شوێنه‌دا یازده پێشمه‌رگه شەهید بوون که به‌شێکیان ئه‌مانه‌ن: (عه‌بدولڕه‌حیم عه‌بدولڵا عه‌بدولڕه‌حیم سه‌نگه‌سه‌ری، ئه‌ندامی مه‌کته‌بی عه‌سکه‌ری و به‌رپرسی سه‌ربازی مه‌ڵبه‌ندی دوو، ئازاد سابیر تەها قادر داربه‌سه‌ری، فه‌رمانده‌ی که‌رتی چوار له تیپی (٨٦)ی ده‌شتی هه‌ولێر، ئیسماعیل محەمەدئەمین یونس پیرداود ناسراو بە ئیسماعیل بچکۆڵ پێشمه‌رگه‌ی کەرتی (٢)ی تیپی (٨٥)ی به‌ڕانه‌تی، تاریق ناسراو بە باپیرە قه‌سرۆکی فەرماندەی مەفرەزە لە که‌رتی یه‌کی ساڵه‌یی تیپی (٢١)ی که‌رکوک، عەبدولسه‌لام محه‌مه‌د ڕەمەزان گۆران ناسراو بە سەلام گۆران پێشمه‌رگه‌ی تیپی (٨٥)ی به‌ڕانه‌تی، کاوه کۆیی پێشمه‌رگه‌ی تیپی مه‌ڵبه‌ندی سێ، لوقمان عه‌بدولڕه‌حمان کاوێس ئیسماعیل قۆڕیتانی پێشمه‌رگه‌ی تیپی (٩٣)ی کۆیه، موحسین حه‌مشین فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه له که‌رتی پێنجی گۆڕقه‌ره‌جی تیپی (٨٦)ی ده‌شتی هه‌ولێر و یاسین پیرداود حەمەد پیرداود ڕۆژبه‌یانی (شێخ بزێنی) پێشمه‌رگه‌ی که‌رتی یه‌کی ساڵه‌یی له تیپی (٢١)ی که‌رکوک؛ (دەرسیم دیبەگەیی، ئینسکلۆپیدیای تۆمەتبارانی ئەنفال).
ل٢٠١/ لە باسی ژیاننامەی شەهید (عەزیز مەحمود عەلی)دا، هاتووە: (لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ١٩٧٨ لەکاتێکدا بە ئیشوکار دزەی کردبووە ناو سلێمانی، لەلایەن دەزگا ئەمنییەکانەوە گیرا. دواتر لە ٢٥ی ئازاری ١٩٧٩دا لە زیندانی موسڵ لە سێدارە درا).
محێدین مه‌حمود عه‌لی خەرپانی (مامۆستا عه‌زیز)، ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی (ی. ن. ک) و به‌رپرسی لقی دووی که‌رکوکی یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان، له ڕۆژی (17. 10. 1978)دا له‌ناو سلێمانی به‌دیل گیرا، دواتر له ڕۆژی (15. 1. 1979)دا له هه‌یئه خاسه‌ی که‌رکوک بڕیاری له سێداره دانی بۆ ده‌رچوو، ڕۆژی دواتر گواسترایه‌وه بۆ ژووری سێداره‌ی زیندانی موسڵ و پاشان له شه‌وی (24/25-3-1979)دا له هەمان زیندان له سێداره دراوە؛ (دەرسیم دیبەگەیی، ئازارە شاردراوەکان یاداشتی زیندانم).
ل٢٣٥-٢٣٦/ لە بابەتی (شەڕی کۆڕێ)دا نووسراوە: (لە ٩ی نیساندا هێزەکانی عیراق بەپاڵپشتی تانک هێرشیان کردە سەر بەرزاییەکانی پیرمام، توانیان دەست بەسەر پیرمامدا بگرن و لەوێوە بەخێرایی داکشانە سەر دەربەندی کۆڕێ بۆ گرتنی دەربەندەکە پێش ئەوەی هێزی پێشمەرگە خۆی ڕێک بخاتەوە. لە دەربەندە کۆڕێ هێزەکانی عیراق کەوتنە بۆسەو ژمارەیەکی زۆر سەربازیان لێ کوژرا. ڕاگرتنی پێشڕەوییەکەی هێزەکانی عیراق، ناچاری کردن چەند کیلۆ مەترێک بکشێنەوە دواوە. کاتژمێر٥:٣٠ ی ڕۆژی ١١ی نیسان هێرشی دووەمی هێزەکانی عیراق بۆ سەر دەربەندی کۆڕێ دەستی پێ کرد. شەڕەکە ١١ شەهیدی لێ کەوتەوە، لەوانە ٩ی پێشمەرگەی سەر بە یەکێتی بون).
سەرەتا مێژووی شەڕی یەکەمی داستانی کۆڕێ ڕۆژی (٩/٤/١٩٩١) نییە، بەڵکو ڕۆژی (٧/٤/١٩٩١)ە و دووەم شەڕیش لە ڕۆژی (١١/٤/١٩٩١)دا بووە. لە پەرتووکی (ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان)دا، ناوی هیچ کام لە شەهیدەکان نەنووسراوە، کە ئەمانەن: (سەڵاح سابیر تۆفیق، عەبدولکەریم عەبدولڵا ئەحمەد یونس ئەحمەد، فاخیر عەبدولڕەحمان محەمەد قوربانی (١٩٦٤/ مەخمور - مەحسوناوە)، فاروق حوسێن عوسمان ڕەسوڵ گڕاوی ناسراو بە خاڵە فاروق، فاروق مەولود حەمەد مستەفا (دیبەگە - مەلاکاغا)، فەرهاد ئەحمەد ئەمین عوسمان، فەرەج مەغدید مەولود ساڵح ناسراو بە شەیدا، موحسین عەبدولکەریم ئەمین ئەحمەد مەخموری (١٩٦٧/ مەخمور - مەحسوناوە)، هەمزە بەهرام ئیسماعیل عەلی مەولود دیبەگەیی و یونس ئیبراهیم حەسەن ئیسماعیل ناسراو بە کارزان).
ل٢٣٨-٢٣٩/ لە ژیاننامەی (کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی) هاتووە: (ساڵی ١٩٨٠ لێپرسراوەتی ڕێکخراوی کۆمەڵەی لە هەولێر گرتە ئەستۆ، ئەندامانی ڕێکخراوەکە بریتی بوون لەهەر یەک لە عەبدوڵڵا تۆفیق، بەهرۆز قەشقە، عەبدولڕەزاق ئەحمەدو بێستون).
دڵنیام لەم ساڵەدا (١٩٨٠) هاوڕێ بێستون (خدر عومەر سوور) نەک هەر ئەندام ڕێکخراو نەبووە، بەڵکو هەر سەر بە ڕێکخستنەکانی ڕێکخراوی هەولێریش نەبووە و بەرپرسی هێڵێکی فراوانی ڕێکخستن بووە لەناو هەولێر و ڕاستەوخۆ پەیوەندی هەبووە بە ڕێکخستنەکانی ناو هێزی پێشمەرگەی کوردستان و دواتریش لە ساڵی (١٩٨٢) بەولاوە بە ڕێکخراوی (٥)ی کۆمەڵە لە سنووری مەڵبەندی (٤)ی ئەوکات کە ڕێکەوت عوسمان مەجید بەرپرسی ئەو ڕێکخراوە بوو و خۆشم بەرپرسی پۆل و ئەڵقەی پەیوەندی ڕێکخستنەکانی لای هاوڕێ بێستوون و ڕێکخراوی (٥)ی کۆمەڵە بوویمە. بۆ جاری یەکەم لە مانگی تەموز یان ئابی ساڵی (١٩٨٣)دا بێستون و چەندان هاوڕێی دیکە کە هەندێکیان لە ژیاندا ماون و هەندێکیشیان شەهید بووینە، بە بڕیاری ناوەندی کۆمەڵە و لەژێر فشاری زۆری ڕێکخراوی (٥)ی کۆمەڵە لە بالیسان لەگەڵ ڕێکخراوی هەولێری کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان یەکمان گرتەوە و بێستون کرا بە ئەندامی ڕێکخراو. پێم وایە ئەوکاتە لە ساڵی (١٩٨٠-١٩٨١)دا یەکێک لەم دوو شەهیدە شەهید کەریم ڕەسوڵ قادر حوسێن یان عەبدولڵا ڕەشید ئەندام ڕێکخراو بووە نەک بێستون. شەهید کەریم ڕەسوڵ، بەقسەی حاجی مەمۆ کە لە پەرتووکی (لە هەواری یادەوەرییەکانمدا) باسی کردووە ناوبراو ئەندامی ڕێکخراو بووە، بەدڵنیاییش لە سەردەمی حاجی مەمۆدا شێوەی ڕێکخستنی شارەکان هێشتا هەر کۆمیتە بووەو لە سەردەمی (کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی)دا بووە بە ڕێکخراو، بۆیە دەکرێت کەریم ڕەسوڵ، ئەندام ڕێکخراو بوو بێت کە ناوبراو لە ڕێکەوتی (٢٣/٣/١٩٨١)دا گیراو دواتر لە ڕێکەوتی (١٥/٧/١٩٨١)دا لە زیندانی ئەبوغرێب لە سێدارە درا. عەبدولڵا ڕەشید قادر عوسمان ناسراو بە هیوا، کارگێڕ و ئەندام ڕێکخراو بووە لەدوای گۆڕینی کۆمیتە بە ڕێکخراو لەوکاتەی کە کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی بەرپرسی ڕێکخراوی هەولێر بووە، بەڵام لە کۆنفرانسی یەکەمی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان (١/٥/١٩٨١)دا داوا لە عەبدولڵا ڕەشید کراوە پەیوەندی بە هێزی پێشمەرگەی کوردستانەوە بکات، بۆیە ناوبراو لەو مانگەدا پەیوەندی کردووە بە هێزی پێشمەرگەی کوردستانەوە، تا لە ڕێکەوتی (١٦/٧/١٩٨٣)دا لە گوندی سێگردکان لەلایەن فڕۆکەکانی ڕژێمەوە شەهید کرا. دوای دەستگیرکردن و شەهید کردنی کەریم ڕەسوڵ قادر سارمەمی و پەیوەندی کردنی هاوڕێ عەبدوڵڵا ڕەشید بە هێزی پێشمەرگەی کوردستان، هەریەک لە موعتەسەم عەبدولکەریم بەرزنجی و عەلی محەمەد ئیسماعیل عومەر ناسراو بە شێخ عەلی بەرزنجی بوون بە ئەندام ڕێکخراوی هەولێری کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان، کە یەکەمیان لە بەهاری ساڵی (١٩٨٥)دا لەلایەن ئەمنی هەولێر گیراو دوای ئازادکردنی وازی لە کۆمەڵە هێنا، ئەوەی دووەمیان لە ساڵی (١٩٨٤)دا کرا بە کارگێڕی ڕێکخراوی (٣)ی کۆمەڵە لە گوندی (توتمێ)ی دۆڵی بالیسان و لە ئەنجامی گەڕانەوەی بۆ باوەشی ڕژێمی بەعس لە کۆتایی ساڵی (١٩٨٥) و ناپاکی کردن و خۆفرۆشتنی خۆی بە ئەمنی هەولێر، لەدوای ڕاپەڕینی ساڵی (١٩٩١)دا لەناو شاری هەولێر کوژرا.
ل٢٤٠-٢٤١/ لە بابەتی مێژووی دامەزراندنی (کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان)دا هاتووە: (لە کۆبوونەوەی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٧٨ ی گوندی شێنێ، چەند بڕیارێکی گرنگ دەرچوو، لەوانە گۆڕینی ناوی کۆمەڵە لە کۆمەڵەی مارکسی - لینینی کوردستانەوە بۆ کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان. مێژووی کۆمەڵە سێ کۆنفرەنسی لەخۆ گرتووە. یەکەمین کۆنفرەنس ساڵی ١٩٨١ لە مالیمۆس بەسترا، دووەمین کۆنفرەنس لە ساڵی ١٩٨٢ لە ناوزەنگ و سێیەمین کۆنفرەنس لە مێرگەپان لە ساڵی ١٩٨٤و لەهەر سێ کۆنفرەنس نەوشیروان مستەفا بە سکرتێر هەڵبژێردراوە).
سەبارەت بە گۆڕینی ناوی ڕێکخراوی کۆمەڵە لە کۆمەڵەی مارکسی لینینی کوردستان بۆ کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان، شەهید شاخەوان (محەمەد عەباس عەوڵا)، ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، لە لاپەڕە (١٩٨)ی (سەفەری کوردایەتی بیرەوەرییەکانی شار و شاخ ١٩٧٤-١٩٨٠)دا نووسیوێتی: (کۆمەڵەی مارکسی - لینینی کوردستان لە ١/٥/١٩٧٩ لە بارەگای سالار عەزیز کۆبونەوەیەکی کرد، کە ژمارەیەک لە کادیران و سەرکردایەتی کۆمەڵە و لە ئەنجامدا لە کۆبوونەوەکە بەوە گەیشتن کە ناوی کملک ببێ بە کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان).
بۆیە بۆچوونەکەی شەهید شاخەوان بە ڕاستتر دەزانم نەک ئینسکلۆپیدیای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، چونکە لە ژمارە (٤)ی وەرزنامەی کۆمەڵە، بەهاری (١٩٧٩)، نووسراوە: (کۆمەڵە، ئۆرگانی ناوەندی کۆمەڵەی مارکسی - لینینی کوردستان)، بەڵام لە ژمارە (٥)ی هاوینی (١٩٧٩)دا نووسراوە: (کۆمەڵە، ئۆرگانی ناوەندی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان)؛ سەرچاوە: (دەرسیم دیبەگەیی، چەند تێبینییەک لەسەر سەروەرییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە ڕۆژگارە سەختەکانی گەلی کورددا، چوارشەممە، ١٢/٣/٢٠١٤، ماڵپەڕەکانی وتاریکورد، دەنگی سەربەخۆ، ماڵمۆکورد، دەنگەکان، کوردستانی گەورە).
سەبارەت بە مێژووی بەستنی کۆنفرانسەکانی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان بەمشێوەیە بووە:
یەکەمین کۆنفرانسی کۆمەڵە لە (١/٥/١٩٨١/ لە دۆڵی مالیمۆس لە نزیک دێی کانی زەرد لە تەک چیای بڵفەت بەسترا).
دووەمین کۆنفرانسی کۆمەڵە (٢١/٨/١٩٨٢/ خڕی ناوزەنگ لە هۆڵی شەهید شەهاب بەسترا).
کۆنفرانسی سێی کۆمەڵە لەنێوان (١٠/٧-٢٢/٧/١٩٨٤/ لە بناری کانی سێوی مێرگەپان بەسترا).
ل٢٦١/ لە بابەتی (ئۆپەراسیۆنی لەیلان)دا هاتووە: (ئۆپەراسیۆنی گرتنی پێنج کارمەندی ئەڵمان لەپارێزگای کەرکوک لەمانگی حوزەیرانی ١٩٨١. لەو پێنج کارمەندە، چواریان لە گوندی لەیلان گیران و ئەوی تر لەنێوان کەرکوک و چەمچەماڵ. ئەوەی کە ئەم ئۆپراسیۆنەی ئەنجام داوە پێشمەرگەکانی کەرتی ٤ی جەباری هەرێمی ٥ی قەرەداغ بوون. یەکێتی بۆ ئازادکردنی کارمەندە ئەڵمانەکان ئەم داواکاریانەی لەبەردەم حکومەتی ئەڵمانیای خۆرئاوا دانا: ٣- گوشار بخاتە سەر حکومەتی عیراق بۆ ئازارکردنی ٢٧ هاووڵاتی کورد کە فەرمانی لە سێدارەدانیان بۆ دەرچووەو لە گرتووخانەی موسڵن. ٤- گوشار بخاتە سەر حکومەتی عیراق بۆ بەردانی ٤ منداڵی کوردی خەڵکی شاری کەلار کە تەمەنیان لەخوار ١٣ ساڵەوەیەو لەمانگی شوباتی ١٩٨٢ەوە گیراون. هاووڵاتییە حوکمدراوەکان: جەمال قادر، جەلال محەمەد، عەبدوڵڵا ڕەسوڵ، عومەر میرزا، بەرزان عومەر، جەوهەر حوسێن، سەید برایم ئەحمەد، ئیسکەندەر حەیدەر، عەلی تۆفیق، دارا حەمید، عەلی محەمەد، بێستون حسێن، عەلی حەمە ئەمین، مەحمود محەمەد، یوسف مەجید، بەکر کەریم، تەحسین ڕەحمان، جەمیل ئەحمەد، جەوهەر حەمە، شێرۆ ڕەشید، یونس بابەکر، حەسەن ئیسماعیل، واحد ڕەسوڵ، سلێمان عەبدوڵڵا، تاهیر عەبدوڵڵا، ئومێد ساڵح کەریم، مەجید عیسا).
سەرەتا سەبارەت بە دەستگیرکردنی ٤ منداڵەکەی شاری کەلار نووسراوە لە مانگی شوباتی ١٩٨٢ەوە گیراون، ڕاستییەکەی مانگی شوباتی ١٩٨١ە کە بەیاننامەکە خۆی لە مانگی حوزایرانی ساڵی ١٩٨١ دەرچووە.
دواتر ئەمە نووسینی ئینسکلۆپیدیایە و دەبوایە بەشێوەیەکی ورد لە مێژووی بەیاننامەکەو مێژووی لە سێدارە دان و شەهیدکردنی ئەو ٢٧ تێکۆشەرەی بەشی سێدارەی زیندانی موسڵ-یان بکۆڵیبایەوە بۆ ئەوەی دڵنیابن لەوەی کە هیچ جیاوازییەک نییە لەنێوان ئەو دوو مێژووەدا، کە مێژووی بەیاننامەکەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان مانگی حوزەیرانی ساڵی ١٩٨١ە، کەچی بەشێکی زۆر لەم ٢٧ هاوڕێیەی ژووری سێدارە لە مانگی مایسی ئەم ساڵەدا لە سێدارە درابوون! ڕاستە ئەوە هەڵەی ئەوان نییە، بەڵام پێویستە لەسەر ئەوان زانیاری نادروست و دژ بەیەک نەخەنە ناو ئینسکلۆپیدیا، یان ڕوونکردنەوەیان بدابایە!
بۆ نموونە ئەمانەی خوارەوە کە ژمارەیان (١٦) هاوڕێیە و بەر لە دەرچوونی بەیاننامەکە لە سێدارە درابوون:
له شه‌وی (٩/١٠-٥-١٩٨١)دا جه‌وهه‌ر حوسێن ئه‌حمه‌د ناسراو بە جه‌وهه‌ر هه‌شه‌زینی لە سێدارە دراوە.
له شه‌وی (١٣/١٤-٥-١٩٨١)دا بەکر کەریم محەمەد عەزیز محەمەد ناسراو بە بەکر سوسەیی، له سێداره دراوە.
له شه‌وی (٢٠/٢١-٥-١٩٨١)دا ئەم سێ هاوڕێیە تان لە سێدارە دراون: (جه‌میل ئه‌حمه‌د مه‌حمود حەمە دیبه‌گه‌یی، جه‌مال قادر جوامێر ماوه‌تی و عه‌لی محه‌مه‌د ئه‌مین نه‌سروڵڵا سه‌ید سادقی).
له به‌ره‌به‌یانی رۆژی (٢٦/٥/١٩٨١)دا ئەم چوار هاوڕێیە گوللە باران کراون: (ته‌حسین ره‌حمان فه‌رحان حەوێز، جه‌لال مه‌حمود ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د سورداشی، سلێمان عەبدولڵا ئیسماعیل سوسەیی و یونس بابه‌کر حوسێن وسو ناسراو بە یونس خۆشناو).
له شه‌وی (٢٧/٥/١٩٨١)دا ئەم حەوت هاوڕێیە لە سێدارە دراون: (ئه‌سکه‌نده‌ر حه‌یده‌ر ڕۆسته‌م، سه‌ید ئیبراهیم ئه‌حمه‌د گه‌رمکی، تاهیر عەبدولڵا زاخۆیی، دارا حه‌مید عه‌زیز، عه‌لائه‌دین تۆفیق عه‌بدولقادر، عومه‌ر میرزا شاسوار و مه‌جید عیسا عه‌بدی خورشید زاخۆیی).
ژمارەی ئەوانەی بەر لە دەرچوونی بەیاننامەکەی (ی. ن. ک) لە سێدارە دراون، لە نیوە زیاترە، لەهەمان کاتدا زۆر زیاتر لەوانەی لە سێدارە دراون، خەڵکی دیکە لە دادگای هەیئە خاسەی کەرکوک بڕیاری لە سێدارە دانیان دەرچووەو ڕەوانەی ئەو زیندانە کرابوون.
ل٢٧٢/ لە باسی ژیاننامەی شەهید (محەمەد عەجەم)دا بەمشێوەیە نووسراوە: (محەمەد عەجەم پێشمەرگە. ئێوارەی ٩ی ئایاری ساڵی ١٩٧٨ لەکاتێکدا لەگەڵ هاوڕێیەکی بەناوی خالید سابیر دەیانویست لە هەولێرەوە بگەڕێنەوە، لە نزیک گۆڕستانی سەید مەعروف کەوتنە بۆسەوەو شەهید کران).
ناوی تەواوی شەهید محەمەد عەجەم، جەعفەر مەحمود محەمەد مستەفایە و ناوی شەهید (نەبەز)یش خالید سابیر عوسمان محه‌مه‌دی کادیری پێشکه‌وتووی کۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌رانی کوردستانە، کە لە ئێوارەی ڕۆژی (٤/١٠/١٩٧٨)دا لە گۆڕستانی سەید مەعروف لە گەڕەکی باداوەی شاری هەولێر بەهۆی ناپاکی حوسێن مه‌حمود که‌ریم (حوسێن زیل) لەلایەن ئەمنی هەولێر شەهید کران. حوسێن زیل، خۆیشی له جاشایه‌تی و فه‌رمانده‌ی مه‌فره‌زه‌ی تایبه‌تی جاش له گه‌ڕه‌کی کوران نزیک جاده‌ی شه‌ستی له شه‌قامی ئه‌لبان لەناو شاری هه‌ولێر له ڕێکه‌وتی (9. 1. 1986)دا له لایه‌ن چه‌ند که‌سێکی کوردپه‌روه‌ره‌وه کوژرا؛ (دەرسیم دیبەگەیی، ئینسکلۆپیدیای تۆمەتبارانی شاڵاوی ئەنفال لە باشووری کوردستان).
ل٢٩١-٢٩٢/ لە بابەتی (مەڵبەند)، سەبارەت بە مەڵبەندی (٤) هاتووە: (بارەگاکەی لە گوندی سماقولیی سەروچاوە دانراو سنووری لە باکوردا لە بالیسان دەستی پێ دەکردو لە باشووردا لەگەڵ سنووری کارگێڕی پارێزگای هەولێر کۆتایی دەهات، لە ڕۆژهەڵاتدا زێی بچوک لە پارێزگای سلێمانی و لە ڕۆژئاوای زێی گەورە لە ناوچەی بادینانی جیا دەکردەوە. ساڵی ١٩٨٥ ئەم مەڵبەندەو مەڵبەندی ٣ تێکهەڵکێش کران و کرانە یەک مەڵبەند بەناوی مەڵبەندی ٣و کۆسرەت ڕەسوڵ عەلی کرایە لێپرسراوی).
یەکەم بارەگای مەڵبەندی (٤) لە کۆتایی ساڵی (١٩٨٢) تا مانگی نۆڤێمبەری ساڵی (١٩٨٤) هەر لە بالیسان بوو، کە ئەو ماوەیە دکتۆر کەمال خۆشناو لێپرسراوی ئەو مەڵبەندە بووە. دوای ئەوەی کۆسرەت رەسوڵ عەلی لە ڕێکەوتی (١٥/٩/١٩٨٤) هاتە دەرەوەو کرا بە لێپرسراوی مەڵبەندی (٤)، دوای نزیکەی مانگ و نیوێک یان دوو مانگ بارەگای مەڵبەند لە گوندی بالیسان گواسترایەوە بۆ گوندی سماقولیی سەروچاوە.
|
28. 3. 2014 هەینی |
|
|
|
|