٤٠ رۆژە ژنان و پیاوانی کۆبانی بۆ بەرگری لە حورمەت و ئیرادەو ژیانی خۆیان جەسورانە بەرامبەر هێرش و پەلاماری هێزی پرچەک و زەبەلاحی چەتە خوێنخۆرە ئیسلامیەکانی داعش، لە جەنگ و بەرگریەکدان کە لە مێژودا کەم وێنەیە. رۆژانی سەرەتای دەستپێکردنی ئەم بەرگریە دلێرانەیە، پروپاگەندەی میدیای رەسمی و دەوڵەتی لە هەر چوارگۆشەی دنیاوە، تەنها یەک شتیان دەدا بەگوێی خەڵکدا، ئەویش کەوتنی حەتمی کۆبانی بوو کە گوایە مەسەلەکە تەنها لەسەر کات مابوو، ئەمرۆ یان سبەینی یان دوو سبەی یان. . . لە راستیشدا ئەمە ئاوات و ئارەزووی ئەوان بوو. لە روانگەی ئەوانەوە کۆبانی دەبوو بکەوێ بۆ ئەوەی ببێتە پەندێک بۆ دەستەمۆکردنی جەماوەرو داڕوخاندنی هەر ئیرادەیەکی راوەستانەوەی جەماوەری سەربەخۆ یان بە دژ دەسەڵات و هێزەباڵادەستەکان.
خەڵکی کۆبانی لە دوو رێگا زیاتریان لەبەردەم نەبوو، یان دووبارەبوونەوەی تراژیدی شەنگال، یان راوەستانی جەسورانە بۆ بەرگرتن لە تراژیدیای ئینسانی و داهێنانێکی مەزن بۆ هەموو بەشەریەتی ئازادیخواز. ئەوان بە ئیرادەیەکی پۆڵاینەوە رێگای دوەمیان هەڵبژارد، ئەمە هەڵبژاردنێکی یەکجار سەخت و لە هەمانکاتدا لەرادەبەدەر بوێرانە بوو. ئەمرۆ دەتوانین بێ دودڵی بڵێین کۆبانی سەرکەوت، هەرچەندە هێشتا تەواو لە مەترسی رزگاری نەبووە، بەڵام دوای ٤٠ رۆژ راوەستان و شکاندنی لوتی ئەو داعشە ئیسلامیە دڕندەیەی کە هەموو دەسەڵات و دەوڵەتانی ناوچەکە لێی تۆقیون، تازە ئەگەر کۆبانی بشکەوێ هەر سەرکەوتوەو داستانێکی کەم وێنەی ئیلهام بەخشینە بە هەموو بەشەریەتی ئازادیخواز. دەڵێم ئەگەر بشکەوێت هەر سەرکەوتوە ئەمە پیاهەڵدانێکی بێ بناغە نیە، تازە ئەگەر کۆبانی بشکەوێت تراژیدی شەنگال دوبارە نابێتەوە، تازە دەیان هەزار پیرو لاوو منداڵ بەدەست گەرماو سەرماو برسێتی و تینوێتی لە دەشت و دەردا گرفتارو بە کۆمەڵ راپێچی مەرگ نابن، تازە هەزاران ژن لە بازاری نیکاحی ئیسلامیدا کڕین و فرۆشتنیان پێوە ناکرێت، تازە راوەستان و بەرگریکردن بوو بە کارێکی کردەنی، تازە مشتێکی توند لەو دەمە درا کە بڵێ جەماوەر بە بێ ئەمریکاو دەسەڵات و زلهێزان هیچی پێ ناکرێت، تازە ئەفسانەی "داعش لە شکان نایەت، چەکی پێشکەوتویان لە بەرەنگاری نایەت، داعش لە هیچ ناگەڕێتەوە" بە ئیرادەی ژنان و پیاوانی کۆبانی تێکڕوخا، تازە لە تەجروبەیەکی زۆر بەنرخ و گەورەدا ژنان سەلماندیان کە نەک هەر دەتوانن لە مەیدانی جەنگی بەرگری و خەباتی چەکداریدا رۆڵی بەرجەستەیان هەبێت، بەڵکو تەنانەت دەتوانن لوتی ئەو چەتە ئیسلامیانە بشکێنن کە سوپای عێراق و کوڕانی زرێڤانی لە شەنگال چەند خولەکێک لە بەرامبەریاندا خۆیان رانەگرت. تازە دوای ئەو جەسارەتەی ژنانی کۆبانی نیشانی دنیایاندا، سەختە بیهێنیتە بەرچاو کە ئەگەر سبەی چەتە ئیسلامیەکان پەلاماری بۆ نمونە کەرکوک یان خانەقین بدەن، جێگای ژنان لە جەنگی بەرگریدا خاڵی بمێنێتەوە. تازە سەختە باوەر بەوە بکرێت لە داهاتوی کۆبانیدا ژنان وەکو رابردوو ملبدەنەوە بە کۆیلایەتی و پیاوسالاری و ئالوگۆرێکی گەورە لەم روەوە پێکنەیەت. ئەوەی خەڵکی کۆبانی لەم مەیدانەدا بە ٤٠ رۆژ بە کردەوە بۆ هەموو خەڵکی جیهانیان سەلماند، رەنگە بە ١٠ ساڵ کاری سیاسی و رێکخراوەیی و هوشیاردەرانەی جدی، بەم رادەیە لە باوەڕی جەماوەردا جێنەکەوتایە. بۆیە کۆبانی لە ئێستاوە سەرکەوتوە.
مێژووی پێش کۆبانی و مێژووی دوای کۆبانی دوو مێژووی جیاوازن و جیاواز دەبن. مێژووی بەر لە بەرگری جەسورانەی کۆبانی، مێژووی هەڵهاتنی سوپاو هیزە چەکدارە پرچەک و پیشەییەکان بوو لەبەردەم هێرشی خوێنخۆرانی ئیسلامی، مێژووی ئەفسانە دروست کردن بوو لە چاوقایمی و لە شکان نەهاتویی و چەکی پێشەکەوتوی دەستی جەلادانی خەلافەتی ئیسلامی، مێژووی تراژیدیای مەرگ و تێچونی بە کۆمەڵی پیرو منداڵ و گەنجی سیڤڵ بوو، مێژووی گاڵتەکردن بوو بەو راستیەی کە جەماوەری چەکدارو رێکخراوو ئیرادە گرتوو تاقە زەمانەتی راستەقینەی پاراستنی سەروماڵی هاوڵاتیان و لە هەمانکاتدا گێرانەوەی ئیرادەیە بۆ خۆیان، . . . بەڵام تەجروبەی کۆبانی هەموو ئەوانەی هەڵگێڕایەوە، مێژوی دوای بەرگری دلێرانەی کۆبانی مێژووی راوەستان و وردوخاشکردنی ئەفسانەی "لەشکان نەهاتویی" چەتە ئیسلامیەکان و بوژانەوەی بڕواو ئیرادەی جەماوەر بە هێزی خۆیان و رۆڵی بەرجەستەی ژنانە.
کۆبانی و ناسیۆنالیزمی کورد
هیچ شتێک لەوە نارەواتر نیە کە کۆبانی لەسەر ناسیۆنالیزمی کوردو نەرێتی کوردایەتی بکرێت بە ماڵ و ئەمەش بکرێت بە بەڵگەیەک بۆ کەمکردنەوەی بایەخی شۆڕشگێرانەی کۆبانی. تەنانەت ئەوەی کە حزبێکی وەکو پەیەدە رۆڵی سازدەری ئەم جەنگەی گێراوەو بەدەر لە هەر جیاوازیەکی سیاسیم لەگەڵ ئەم حزبە من ئەم رۆڵەی ستایش دەکەم و وای دەبێنم کە ئەمری واقع خستیە ناو رووداوێکەوە کە جیاواز بوو لە نەرێتی تا ئێستای ناسیۆنالیزمی کورد، هەر بەم پێیەش ئاشکرایە کە ئەم حزبەو ئەم رەوتە دیاریکراوە هێزی خۆی لێدەگرێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەم بەرگریە جەسورانەیە کوت و مت نە موڵکی هیچ حزبێک و نە موڵکی ناسیۆنالیزمی کوردە. ئەمە جەنگ و بەرگریەکی جەماوەریە بەرامبەر دڕندریی و خوێنخۆری ئیسلامی بۆ پارێزگاری لە حورمەت و کەرامەت و ئازادی و ژیانی خودی ئەو جەماوەرەو لە ئینسانیەت، هەر ئەمەش هۆکاری ئەو هاتنەمەیدانە جەسورانەو فیداکاریە کەم وێنەیەیە کە ژنان و پیاوانی کۆبانی لە خۆیان نیشانیانداوە، نەک نەتەوەپەرستی و ناسیۆنالیزم. سەرباری ئەو هەموو هەوڵەی کە ناسیۆنالیزمی کورد لە هەر چوارپارچەی کوردستانەوە بە گەڕی خستوە بۆ ئەوەی ناوەرۆکێکی ناسیۆنالیستی بەم راوەستاویە بدات، بەڵام لێدوانی جەنگاوەرانی کۆبانی ئەوەندەی لە میدیاکانەوە بڵاوکراوەتەوە جەختە لەسەر بەرگری لە ئازادی و حورمەت و کەرامەت و تەنانەت بە وتەی ژنێکی جەنگاوەر لە ئینسانیەت.
ئەوەش لێکدانەوەیەکی هەڵە و یەکلایەنەیە کە لای وایە کۆبانی ناسیۆنالیزمی کوردی بەهێزکرد و نەریتی کوردایەتی پەرەپێداوە. راستیەکەی ئەوەیە کە لە پێشدا گورزێکی گەورەی لەو نەرێتەی کوردایەتی وەشاند کە هەمیشە دەست لەملانێی ئیسلام و خورافاتی ئیسلامی و ئیسلامی سیاسی بوەو ئێستاش هەیە. گورزێکی گەورەی لە نەرێتی کۆنەپەرستانەی ئیسلامی و جیهاد و نیکاح و فەسادو تیرۆریزمی ئیسلامی وەشاند کە هەمیشە لەلایەن ناسیۆنالیزمی کوردەوە ریاکاری بۆ کراوە. هاوکات پەردەی لەسەر بەرپرسیارێتی ناسیۆنالیزمی کورد بەرامبەر بە تراژیدی شەنگال و ناوچەکانی تری کوردستان و عێراق لابردو جگە لە رووزەردی هیچی بۆ ئەو هەموو هیزە ناسیۆنالیستە کوردانە نەهێشتەوە کە دوای کۆماری مهاباد شانازیەکەیان دەسەڵات و تەجروبەکەی کوردستانی عێراقە. ئیرادەگرتنی جەماوەرو هاتنەمەیدانی شانبەشانی ژن و پیاو بۆ نەخشاندنی دواڕۆژی خۆیان، پێداگری لەسەر ناسنامەی ئینسانی نەک قەومی، راوەستانی سازشهەڵنەگرانە بەرامبەر کۆنەپەرستی و بەربەریەتی ئیسلامی. . . بەشێکن لەو نەریتانەی کە ناکۆکن لەگەڵ نەرێتی ناسیۆنالیزمی کورد.
لە راستیدا من لام وایە بە پێچەوانەوە هەموو ئەو ناسیۆنالیستە کوردانەی کە حکومەتی هەرێمیان بە کەعبەی خۆیان زانیوە، دوەمین دۆراوی ئەم شەڕەن دوای داعش. جگە لەوەی تەواوی هات و هاواری ناسیۆنالیزمی دەسەڵاتداری کوردی کرد بە ئاردی ناو دڕک، دەربارەی ئەوەی کە ناهاوسەنگی چەکی پێشمەرگە لەگەڵ چەکی داعش هۆکاری شکستەکانیان بوو لە شەنگال و شوێنەکانی تر. ئۆباڵی ئەوەی خستە ئەستۆی دەسەڵاتی کوردایەتی کە داعش توانی ئەو تراژیدیە لە شەنگال بخوڵقێنێ. ناسیۆنالیزمی کوردی بەرجەستەبوو لە حکومەتی هەرێم و ئەوانەی شانازیان بەم تەجروبەیەوە دەکرد، دۆراوی دوەمن چونکە خەویان بە کەوتنی کۆبانیەوە دەبینی چ بۆ ئەوەی تەجربەی بەرگری جەماوەری سەرنەکەوێ و هەموو کەس چاوی لە دەستی پێشمەرگە بێت و هەڵهاتنی پێشمەرگە لە شنگال و شوێنەکانی تر ئەم ئەفسانەیە لەکەدار نەکات، چ لەبەر ئەوەی بۆ ئەوان وا باشترە کە کۆمەڵگا یان وێران بیت یان دەستەمۆی خۆیان بێت نەک تەنانەت بەدەست حزبیکی هاوبزوتنەوە بەڵام رەقیبیانەوە بێت لە بەشێکی تری کوردستاندا. بە پێچەوانەی ئەوەی کە دەڵێن ناردنی چەک و بڕیاری پەرلەمانی کوردستان بۆ ناردنی پێشمەرگە بۆ کۆبانی، بڕیارێکی مێژویی و جێگای شانازی ناسیۆنالیزمی کوردە، لە راستیدا بە تایبەت ئەمە مایەی ئەوەیە کە ناسیۆنالیزمی کورد نەتوانێ سەری خۆی بەرز راگرێت. هەموو خەڵکی کوردستان بینیان کە خەڵکی ئازادیخوازی دنیا لە ئەفغانستانەوە تا ئەوروپا و تا ئەرجەنتین کە سەریان سورما لە راوەستاوی خەڵکی کۆبانی، هەموو زۆر پێشتر لە ناسیۆنالیزمی دەسەڵاتداری کورد فریای خەڵکی کۆبانی کەوتن و بۆ پشتیوانی توند لەوان رژانە شەقامەکانەوەو لە راستیدا بوونە فاکتەری فشار لەسەر دەسەڵاتی کوردی و دەوڵەتانی زلهێز کە نەبنە تەماشاچی کومەڵکوژکردنی خەڵکی کۆبانی. سەرباری هەموو ئەوانەش حکومەتی هەرێم تا کاتێک کە چاوەڕێی ئەوەبوو کۆبانی بکەوێت، سەرقاڵی داتاشینی بەهانەی پڕوپوچ بوو بۆ خۆدزینەوە لە پشتیوانی کۆبانی. ماوەیەک گوایە وەفد دەنێرن بۆ ئاگاداربون لەو بارودۆخەی کۆبانی کە هەموو خەڵکی دنیا ئاگاداری بوو! ئەویش چۆن وەفدێک؟ بەشی زۆری لە نوێنەری تاقمە داعشیەکانی کوردستان پێکهاتبوو. دوای ئەوە یاریەکەیان بردە سەر کۆبونەوەی پەرلەمان بۆ بڕیاردان. . . لە راستیدا تەنها کاتێک بڕیاری بەناو پشتیوانیاندا کە کۆبانی سەرکەوتنی بەدەستهێنا و ئیتر ناسیۆنالیستە کوردە رووزەردە دەسەڵاتدارەکان کەوتنە هەوڵی ئەوەی کە سەرکەوتنەکەی کۆبانی بۆ خۆیان بەتاڵانبەرن، ناردنی پێشمەرگە بۆ ئەم مەبەستەیە نەک پشتیوانی. چوار هەفتە "براکانی" ناسیۆنالیستە کوردەکان لە کۆبانی لە ئابڵۆقەی درندە ئینسانکوژە ئیسلامیەکاندا بوون، لە کاتێکدا لە هەر چوارگۆشەی دنیاوە خەڵکی ئازادیخواز رژانە شەقامەوە بۆ پشتیوانی لە کۆبانی، ئەوان تەنانەت بە ناردنی تاقە فیشەکێک پشتیوانیان لە "براکانی خۆیان" نەکرد. بۆیە کۆبانی نەک مایەی شانازی نیە بۆ ئەوان، بەڵکو مایەی شەرمەزاریە بۆ ئەو ناسیۆنالیزمەی شانازی بە حکومەتی هەرێمەوە کردوە. ئەگەر سبەی ئەم تەجروبە جەماوەری و شۆڕشگیرانەیە لە کوردستانی عێراق دووبارەبێتەوە، هەنگاوێکی گەورە دەبێت لە رێگای دەرهێنانی یەکجاری جڵەوی دۆخەکە لە دەستی ناسیۆنالیزمی کورد.
ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی
چ شتێک لەوە ناڕەواترە کە ئەمریکای بکوژی بە کۆمەڵی ئینسان لە سەراسەری دنیادا، دەوڵەتێکی ملهور کە لە پشتی دەیان کارەسات و تراژیدی و بەربەریەتەوە راوەستاوە، وەکو فریادڕەسی خەڵکی کۆبانی لە قەڵەم بدرێت. ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی مرخیان لەوە خۆشکردبوو کە کۆبانی بێگومان دەکەوێت و بەم جۆرە مەترسی داعش لە سەر ناوچەکەو جیهان گەورەتر دەبێتەوە، ئەمەش وەکو ئۆباما پلانی بۆ دارشتبوو بەهانەی ٣ ساڵ جەنگ و میلیتاریزم دەداتە دەستی ئەمریکاوە، بۆ ئەوەی دەوڵەتانی تر ناچاربکات بڕۆنە ژێرباڵیەوەو لە پێناو ئامانجە کۆنەپەرستانەو دژی ئینسانیەکانی خۆیدا ئەم ناوچەیە بکاتە مەیدانی جەنگ و ملهوڕی. بەڵام راوەستانی کۆبانی ئەمریکاشی غافلگیرکردو کردی بە دۆراوێکی تری ئەم جەنگە. دواتر نەدەکرا لە کاتێکدا هاوپەیمانیەکی گەورەی جیهانی بە ناوی جەنگ لە دژی داعش پێکهێناوە کەچی تەنها تەماشاچی ئەوە بێت کە داعش ئابڵۆقەی کۆبانی داوەو دەیەوێ کۆمەڵکوژیەکی گەورە ئەنجامبدات. بە تایبەتیش کە دنیا لە دژی ئەم بەربەریەتە خرۆشا، ئیتر ئەمریکا ناچاربوو بەرگی بەرگری لە کۆبانی لەبەر بکات و فرۆکەکانی خستەکار گوایە بۆ بەرگرتن لە کەوتنی کۆبانی بە هەموو توانا هەوڵدەدەن. بەڵام چۆن دەکرێت باوەڕ بەوە بکرێ کە هەر ئەو هێرشە ئاسمانیانەی لە ٢٠٠٣دا بە کەمتر لە ٣ هەفتە هەموو توانای سەربازی رژێمێکی هاری وەکو بەعسیان تێکشکاند، ئێستا گوایە بەراستی هەموو زەبری خۆیان بەگەڕخستووە کەچی تەنانەت بۆیان ناکرێت توانای هێرشبردن لە داعش وەرگرنەوە! ئەگەر ئەو هێرشانە بەراستی بە مەبەستی تێکشکاندنی داعش و بەرگرتن لە کەوتنی کۆبانی بوایە، وە ئەگەر چەتەکانی داعش "رجل الحدیدی" بونایە، بەو هەموو هێرشە دەتوانەوە. ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی یاریەکی حەقیرانە بە مەسەلەی کۆبانی و داعش و چارەنوسی خەڵکی عێراق و کوردستان و سوریاوە دەکەن، لە کاتێکدا وا دەنوێنن گوایە جەرگیان ئەسوتێ بۆ ئەو کوشتارەی بە دەستی داعش دەکرێت و بە هەموو توانا لە هەوڵدان بۆ لەبەینبردنی ئەم مەترسیەی کە بە مەبەستەوە چەند جار گەورەتر لە خۆی نیشانیدەدەن، بەڵام لەو لاوە بە دەستەکەی تریان دەوڵەتانێکی ملهوڕو تاوانکاری وەکو تورکیا و سعودیەو قەتەری گوێلەمشت و نۆکەری خۆیان بە هەموو شێوەیەک هاوکاری داعش دەکەن، کەچی چ ئەمریکاو چ دەسەڵاتی کوردایەتی لە گلەییەکی نەرمی دۆستانە زیاتر هیچ کاردانەوەیەکیان بەرامبەریان نیە. سەرکەوتنی کۆبانی لە هەمان کاتدا دۆڕانێکی گەورە بوو بۆ ئەمریکاو تورکیاش، پلانی لێ تێکدان و هەیبەتی شکاندن. بۆیە ئێستا ئەمریکاو تورکیاو دەسەڵاتی کوردایەتی لە پەلەقاژەی ئەوەدان سەرکەوتنی کۆبانی بەتاڵانبەرن. هێرشە ئاسمانیە پوچەکانی ئەمریکا و بڕیاری ناردنی هێزی پێشمەرگە و رەزامەندی تورکیا بۆ تیپەڕینی ئەم هێزە بە ناو خاکەکەیدا، سەرجەم پلانی سێ قۆڵی ئەوانە بۆ تاڵانکردنی دەسکەوتەکانی سەرکەوتنی کۆبانی.
* * *
کۆبانی وەکو تەجربەیەکی زۆر بەنرخ و پڕ لە دەرس و دەسکەوت، مایەی شانازیە بۆ ئینسانیەت و هەر بزوتنەوەیەک کە بیەوێ ئیرادە بگەرێتەوە بۆ ئینسان، کە بیەوێ گۆڕان و نوسینی ئایندەو چارەنوس بە دەستی ئینسان مومکین بکات، کە مەبەستی بێت لوتی بەربەریەت و نیکاح و جیهاد و فەسادو تیرۆریزمی ئیسلامی بشکێنێت، کە بیەوێ ملهوڕی و یاری حەقیرانەی ئەمریکاو هاوپەیمان و دەست و پێوەندەکانی گاڵتەجار بکات. جێگای شانازیە بۆ هەموو ئەوانەی کە رزگاربوونی هەزاران ژن لە فەسادو نیکاحی ئیسلامیان بۆ گرنگە، دوبارە نەبونەوەی تراژیدی شەنگالیان بۆ گرنگە کە لەلایەکەوە بوو بە کارەسات بۆ سەدان هەزار ئینسان و لەلایەکی ترەوە بوو بابەتی سەودای حزبەکانی کوردایەتی و ملهوری ئەمریکا. . . ، بەم پێوانەیە من کۆبانی بە مایەی بایەخ و شانازی گەورە دەزانم بۆ کۆمۆنیزم. دەرسی هەرە سەرەکیش لەم تەجروبەیە ئەوەیە کە هەر ئێستا خەڵکی عێراق و کوردستان لەبەردەم مەترسی بەربەریەتی داعشدان، پێویستە دەرس لە کۆبانی وەرگرن. بەداخەوە جێگای کۆمۆنیزم لە کۆبانی خاڵی بوو، بەڵام لە عێراق و کوردستان نابێ وابێت، ئەوە ئەرکی کۆمۆنیزم و حزبەکانیەتی دەستوبرد جەماوەری ژنان و پیاوانی چەکدارو رێکخراو ئامادە بکەن بۆ تەفروتوناکردنی داعش و توڕهەڵدان لە ئەفسانەی ئەمریکاو کۆتایهێنان بە دڵەراوکێی کارەساتی دوای هەڵهاتنی سوپای عێراق و پێشمەرگە.
کۆتایی ئۆکتۆبەری ٢٠١٤
ئه‌و بابه‌تانه‌ی له کوردستان نێت دا بڵاوده‌کرێنه‌وه، بیروبۆچوونی خاوه‌نه‌کانیانه، کوردستان نێت لێی به‌رپرسیار نییه.