بە هۆی ئەو شەپۆلەی رۆژهەڵاتی ناوینی گرتوەتەوە بەتایبەت وڵاتانی عەرەبی کەوتنە بەر ئەو شەپۆلە کە هەم هەلیکی بۆ عەرەبەکان رەخساند و هەم بۆ نەتەوەکانی تر کە زۆر کەس چاوەروانی ئەوە نەبون وەها زوو شەقامەکان پر بکاتەوە و جیهانی سێهەم ئاخێزگەی بیرۆکەی نا توندوو تیژیە .
نابی گاندی لە بیر بکەین کە بە درێژایی تەمەنی خەباتی کرد تا ستراتژیەک لە سەر بنەمای نا توند و تیژی لە گۆرەپانی سیاسیدا بێنێتە ئاراوە .
لە گەل ئەوەشدا یەکەم وێنایەک کە ئەمرۆکە لە وڵاتانی جیهانی سێهەمدا لە پێس چاوی ئێمە ساز دەبی، وینای جیهانێکە کە تێیدا توندو تیژی لە هەمو شوێنیکوە بەهەمو شێوازێک لە ئارادایە .
تەنها ئەگەر ئەوە بسەلمێنین کە دۆخیکی جۆراو جۆر بۆ بەرێوە بردنی توندو تیژی لە چوار چێوەی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوری لە وڵاتانی جیهانی سێهەمدا هەیە .
دەتوانم بیسەلمێنم کە توندو تیژی چ لە بواری مەزهەبی چ نەبونی دمکراسی دەسەڵاتی بنە ماڵەیی و چێبەچی و دابین نەکردنی مافە سەرەتایەکانی مرۆڤ بوەتە هۆکاریوەگەر خستنی پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان لەم ولاتانەدا .
بەڵام شەڕی سوریە ئێستاکە ئەو دەسەڵاتی سیاسی و بنەماڵەیی و دیکتاتۆری هێدی هیدی بەرەو کۆتایی دەچێت و لە تونس لیبیا و میسر و وە ئێستاکەش سوریەی گرتوەتەوە وشەیەکی بەناوی بەهاری عەرەبی وە خۆوە گرتوەتەوە بەڵام تا ئێستاش بەرتیلی بە خوێنی ملیۆنان مرۆڤ داوەتەوە و ئێستاش هەر بەردەوامە نزیکی پتر لەسێ سال دەبێ شەڕ لە سوریا دەکرێ بەڵام هێشتا بێ ئاکام لە روخاندنی دیکتاتۆری بە شاری ماونەتەوە.
شەڕی سوریا بە (بەهاری عەرەبی )دەستی پێکرد بەڵام بە بروای من وشەی پایزی عەرەبی گونجاوترە چون لەم سێ ساڵەدا پتر لە ملیۆن کەس کوژراوەو بە ملیۆنان ئاوارەو برینداری لێکەوتوەتەوە وڵاتێکی وەک سوریا کە جێگای شارستانیەتی زۆر کۆنە بەڵام ئێستاکە بوەتە گۆرەپانی شەری مەزهەبی و وڵاتانی دەرەکی و هاوسێ و منداڵە ناخەلەفەکانی رۆژهەڵاتی ناوین بەڵام جێگای دڵخۆشی یا باشتر بڵێم سەر سوڕمانەبەشێکی بچوکی سوریا حکومەتێکی کاتی دادەمەزری و لە لایەکیشەوە دەسەڵاتیش شەر دەکا چەن لایەنێکی بە هۆی مانەوە لە دەسەڵات لە ناو دەبات کە هەمویشیان هاو زمان و هاو کولتور و خوێنی و هاووڵاتی خۆین دڵخۆشی بۆ ئەوەی گەلێکی بڕیار لە سەر دیاری کردنی مافی چارەنوسی خۆی دەدات، سەر سوڕمان بۆ ئەوەی کورد ئایا لە گەڵ دوژمنی دێرینی خۆی پەیمانی ستراتژیکی واژۆ کردوە نزیکی نێوەنجی دوو نیو ملیۆن کورد لە سوریادا دەژین کە پارچەیەکی بچوکی کوردستانی گەورەیە و لە کۆتایی شەری جیهانی یەکەم لە لایەن هەژمونی ئینگلتەرا و فەرانسە دابەش کراوە هەر چەن کوردانی رۆژ ئاوا کەمینەی وڵاتی سوریە پیک دێنن و نەیانتوانیوە تا ئیستا ریخستنی باشیان هەبی بەڵام هەمو کات پاڵ پشتو پشتیوانی شۆڕشەکانی کوردستانیان کردوە رۆژاوای کوردستان هەمو کات وزەیەکی شاراوەی لە خۆیدا راگرتوە .
بۆ راگرتنی وەها وزەیەکی مەترسیدار بەرنامەهایەکی تایبەتی دەسەلاتی بەعسی پرۆژەی تایبەتی و پسپۆڕانەیان بۆ لە ناو بردنی داڕشتوە.
بەرنامەی پەراویز خستن -ئاسمیلاسیۆن-کۆچبەرکردنی بەزۆرە ملێ -سیاسەتی دابرین لەهاوڵاتی بون (حضام الاحمر)کە لەناو کورداندا بە پشتینی سور پێناسە دەکری تا دووهەزار حافز ئەسەد لە پاشان بەشاری کوری بەڕێوەبەری ئەم سیاسەتە بوون.
ساڵی ٢٠١١کە پریشکی بەهاری عەرەبی(پایزی عەرەبی)سوریەی گرتەوە ئەو هەلە بۆ هەمو نەتەوەکانی سوریە رەخساکە تەکانێک لە خۆ بدەن . نەتەوەی کورد (کاتی)زێڕینی گواستەوەو دەستی بە جوڵەی خۆی کرد.
مەترسی مەزن لە سەر تورکیایە چون پتر لە بیست ملیۆن کورد لەوی دەژین و وەک کوردانی رۆژ ئاوا داواکاری خودسەری دمکراتیک دەکەن و پتر لە سی و نۆ ساڵە بە هۆی ئەو داواکاریەوە شەڕ دەکەن کە دەبێتە هۆی مەترسیەکی گەورەو یەک دەس پارچە بێ و ئەوەش وا دەکا تورکیا هەمو هەوڵی خۆی بخاتەگەر تا شۆڕشی رۆژ ئاوا تێک بشکێنێ بە یارمەتی دانی حزبە ئیسلامیە رادیکاڵەکان چ ئابوری چ نزامی و بەرێخستن کردنیان بەڵام شتێکی ئەوتۆی دەس نەکەوتوە.
چارەنوسی کوردانی رۆژئاوا چارە نوسی کوردانی هەر چوار بەشەکەی تر دیاری ئەکاو هۆکاری سەرەکی پەیمانی(لۆزان)تێک دەداتکە لە گەلاویژی ١٩٢٣ئەتاتورک یەکیک لە واژۆ کەرانی بو کە وەک رۆژێکی رەس بۆ کوردان دیاری کراوە.
بەڵام زۆر لایەن p. y. dباە تاک رەوانەو سیستمێکی تاکە حیزبی تۆمەت بار دەکەن و وەک دیکتاتۆریەکی ئیستالینی ناوزەد دەکەن بەڵام لە رۆژئاوای کوردستان وەها دیکتاتۆریەک بۆ پێک هێنانی ئاشتی و دمکراسی پیویستە .
جیگای ئاماژەیە ولاتانی دەرەکی چاوو گویی خۆیان لە بابەتی رۆژاوای کوردستان بەستوە یا خۆ نایانەوی بیبینن وڵاتە یەک گرتوەکان کە شوعاری گەورەی شەڕ و بەرەنگار بونەوەی لەگەل ترۆریزمی جیهانی بەدەنگە بۆ بابەتی کوردستان ئێستا کە دەتوانم بە بویریەوە بڵیم شەڕ لەگەل تیرۆریزمی جیهانی لە لایەن کوردان لە رۆژ ئاواو باسوری کوردستان دەکرێ و کوردان بە تریرۆریست تاوانبار دەکەن و تەنها دەگەریتەوە بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەسەر ئەو هەمو کۆسپ و ماڵ وایرانی و نەبونیەدا لە رۆژ ئاوای کوردستان کوردان خۆیان رێخستنیان پتەو کردوەو دەسەلاتی کاتیان راگەیاندوە و بونەتە خاوەن ستاتیۆ و بەرەو هەڵبژاردن دەچن .
لە هەر لیکۆڵینەوەیەکی ورد بینانە لە بابەت تایبەت مەندیەکانی ئەدەبیاتی پاش شۆڕش بیردۆز و رەخنەگرانی ئەو ناجارن سەرنجی ئەم خاڵانە بدەن کە شۆڕش چەشنی جێگۆڕکەی بایەخی لە بزافی ئەدەبیات و میژوی ئەدەبیدا پیک هێناوە. پێش ئەوەی لەسەر ئەم جیگۆرکەیە ڕاڤەو شیکردنەوەی پۆزیتیف ونگاتیف و ئیخلاقی ودژە ئیخلاقیمان هەبی. دەبی وەکو دیاردەیەک لە دەرون و هەبونی خۆیدا بیهێنینە ئاراوەو بیناسین. دەبی بە وینەی بزافێک لە هەبونی ناسی ئەدەبیات لیی بڕوانین راڤەو شیکردنەوەی ئەرین و نەرینی، گەشبینانەو ڕەشبینانە ولیبڕاڵانە لیبرالیزە کردنی لەم نوسراوە کورتەدا چێگای نابێتەوە.
بەڵام ئەم پرۆسەیەی کە سوریەو کوردان دەربازی ئەکەن چەن ئاکامێکی لێدەکەوێتەوە و
1- پارجە بونی سوریا لێدەکەوێتەوە.
2 - دەبیت هەم ئەنجومەنی نیشتمانی کورد و پەیەدەلەسەر یەک خاڵی هاوبەش ریک کەون و بگەرێنەوە سەر پەیمان نامەی(هەولیر)کە بەریز مەسعود بارزانی تیایدا بەشدار بو. کە بەوتەی بەریزیان کە جەختی لە یەک گرتوی کردو وتی یەک گرتو بن هەمو چەشنە یارمەتیەکی مادی و مەعنەوی لە لایەن ئێمەوە پێشکەستان دەکرێ کە بەشێوەیەکی بەرچاو لە بەرنامەدایە.
3- کانتۆنی رۆژئاوا و خودسەری دمکراتی بێقامیشلو دەشەلێ .
4- هاوپەیمانی کوردان و دەسەڵاتی بەعس نابی ستراتژی بێ دەبێ تاکتیکی بێ.
5- کێشەی کوردان لە چوارچێوەی سوریایەکی دمکراتیک و قەبوڵکردنی دەسەڵاتی سوریا لە روی زۆرە ملی مافی ناسنامەو زمان بۆ دامرکاندنی ڕاپەڕین وبێدەنگ کردنی کوردان بە فێڵیک دادەنرێ .
6- پەیەدە ئەنجومەنی نیشتمانی بەلیستێکی هاوبەش بە بەشدار کردنیان لە هەر کۆڕ و کۆبونەوەو کۆنفرانس ئاکامێکی پۆزتیفی لێدەکەوێتەوە و دەبیتە هۆی لەبار بونی وەزعی سیاسی نەتەوەیی و سەرنج راکیسانی بیرو ڕای گشتی جیهان و بە پلاتفۆرمێکی هاوبەش یەک گرن.
وەک و نلسۆن ماندلا لە پێناوی ئاپاڕتایدی جنسی و گاندی لە بیر نەکەین کە بەدرێژایی تەمەنی خەباتی کرد تا ستراتژیکی لە سەر بنەمای ناتوند و تیژی لە گۆڕەپانی سیاسیدا بێنێتە ئاراوە و رێبەری نەتەوەیمان بارزانی نەمر کە بەدرێژایی تەمەنی لە پێناو بەدیهێنانی سەر بەخۆیی نەتەوەی کورد تەرخان کرد نابێ لە بیر بکەین و عەبدوڵا ئۆجالان لە پێناوی ئاشتی و دمکراسیدا .
بەهیوای بەدیهاتنی سەر بەخۆیی و دروست بونی دەوڵەتی کوردی کە ویستی سەرکردە کاک سەعیدی یەزدان پەنا . . بۆ هەمو کوردستانی گەورە و یەکیەتی و یەک ریزی ئەوان.